İran savaş açıp Hürmüz Boğazı’nı kapatırsa ne olur?

İsrail ile Hamas arasında 16’ncı gününe giren savaş, tüm Ortadoğu’nun “ateşleyeceği” yönünde ciddi korkular yaratıyor. İsrail ordusu, ülkenin kuzeyinde, Lübnan sınırındaki Gazze’ye kara saldırısına hazırlanırken, Hizbullah tehdidiyle yüzleşmek zorunda.

Tel Aviv bugün, Başbakan Binyamin Netanyahu’nun terör grubunu “düşünülemez” bir intikamla tehdit etmesiyle Hizbullah’ın Lübnan’ı savaşa sürüklediği konusunda uyardı. Bu arada ABD, çatışmaların tırmanması halinde askeri müdahaleye başvurmaktan çekinmeyeceğini açıkça ifade etti. Elbette herkes Lübnan veya Suriye’den (bugün de havaalanları yine İsrail saldırılarıyla vurulan) İran’dan korkuyor. İran Dışişleri Bakanı bugün, İsrail’in askeri eylemlerini durdurmaması halinde tüm bölgenin kontrolden çıkacağı konusunda uyardı.

İran, Lübnan, Suriye ve Irak’ta kontrol ettiği aşırı örgütlere dolaylı olarak bile olsa emirler vererek savaşa girmeye karar verirse, derhal yaptırımlarla karşı karşıya kalacak (uzun yıllardır onların yönetimi altında olmasına rağmen). Ve bu durumda misilleme tedbirleri alacağı neredeyse kesin. Nasıl? Hürmüz Boğazı’nın kapatılması.

Hürmüz Boğazı nedir

Gezegendeki en önemli petrol “arterleri” olarak kabul edilirler ve Umman ile İran arasında yer alırlar ve kuzeydeki Basra Körfezi’ni güneydeki Umman Körfezi’ne ve ötesindeki Umman Denizi’ne bağlarlar. En dar noktadaki genişlikleri 33 km, gemi güzergahı uzunluğu ise her iki yönde sadece 3 km’dir. Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan, ek petrol boru hatları inşa etmek de dahil olmak üzere boğazları atlatmanın alternatif yollarını bulmaya çalışıyor.

Kapatılmaları neden endişe verici?

Her gün dünyadaki toplam petrol tüketiminin yaklaşık beşte biri boğazlardan geçmektedir. Reuters’in sunduğu analitik şirket Vortexa’nın Ocak ve Eylül 2023 arasındaki verilerine göre, Hürmüz Boğazı’ndan günde ortalama 20,5 milyon varil (b/d) petrol ve petrol ürünü geçecek.

OPEC üyeleri Suudi Arabistan, İran, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve Irak, ham petrollerinin çoğunu boğazdan ihraç ediyor. Dünyanın en büyük sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracatçısı olan Katar, LNG’sinin neredeyse tamamını boğazlardan gönderiyor.

Vortex, her yıl yaklaşık 80 milyon metrik tonun, yani dünyadaki LNG akışının %20’sinin boğazlardan geçtiğini söyledi. Petrol fiyatları varil başına 92 ​​dolar, gaz fiyatları ise MWh başına 50 dolar sınırını çoktan aştı.

ABD ve İsrail adımları

Bahreyn merkezli ABD Beşinci Filosu, bölgedeki ticari nakliyeyi korumakla görevlendirildi. İran, ABD’nin savaşa aktif olarak müdahale etmesi veya ekonomisini boğmaya çalışması halinde Hürmüz Boğazı’ndan petrol arzını kesmekle tehdit etti. İsrail ordusunun Hamas’ı yok etmek için Gazze Şeridi’ne karadan saldırı düzenlemesi, daha geniş bir çatışma riskini artırıyor.

Petrol ambargosu senaryosu
İran Dışişleri Bakanı Hossein Amirabdolahian birkaç gün önce Müslüman ülkelere İsrail’e petrol ambargosu ve diğer yaptırımlar uygulamaya çağrıda bulunmuş, ancak OPEC kaynakları böyle bir senaryoyu reddetmişti.

1973 yılında Suudi Arabistan’ın başını çektiği Arap üreticiler, Mısır’la savaşta İsrail’i destekleyen Batılı ülkelere, özellikle Kanada, Japonya, Hollanda, İngiltere ve ABD’ye petrol ambargosu uyguladı. O dönemde Arap ülkeleri tarafından üretilen petrolün ana alıcısı Batı ülkeleri iken, bugün OPEC’in ürettiği petrolün ana alıcısı Asya’dır.

Geçmiş yıllarda yaşanan olaylar

Reuters, Hürmüz Boğazı’yla ilgili geçmişte yaşanan tüm patlayıcı olayları derledi:

• İran-Irak Savaşı (1980-1988) sırasında her iki taraf da sözde “tanker savaşı”yla birbirlerine petrol ihracatını kesmeye çalıştı.
• Temmuz 1988’de USS Vincennes bir İran uçağını düşürerek uçaktaki 290 kişinin tamamını öldürdü. Washington bunun bir kaza olduğunu, Tahran ise bunun kasıtlı bir saldırı olduğunu söyledi.
• 2008’in başlarında ABD, İran gemilerinin boğazdaki üç Donanma gemisini tehdit ettiğini söyledi.
• Temmuz 2010’da Japon tanker M Star, boğazda El Kaide bağlantılı aşırıcı bir grup olan Abdullah Azzam Tugayları tarafından saldırıya uğradı.
• Ocak 2012’de İran, Tahran’ın nükleer programının gelişimini durdurmayı amaçlayan ABD ve Avrupa yaptırımlarına yanıt olarak boğazı kapatmakla tehdit etti.
• Mayıs 2015’te İran gemileri boğazdaki bir konteyner gemisini kaçırmış ve İran’ın bir petrol platformunu tahrip ettiğini söyledikleri Singapur bayraklı bir tankere ateş açmıştı.
• Temmuz 2018’de Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ABD’nin ihracatı durdurma çabalarına yanıt olarak İran’ın boğazlardaki petrol ticaretini kesebileceğini ima etti.
• Mayıs 2019’da, BAE kıyıları açıklarında, dünyanın en büyük yakıt tedarik merkezlerinden biri olan Fujairah yakınlarında, aralarında iki Suudi tankerinin de bulunduğu dört gemi saldırıya uğradı.
• Hürmüz Boğazı yakınında bulunmaktadır.
• Ocak 2021’de İran, Basra Körfezi sularında Güney Kore bayraklı bir tankere el koymuş ve mürettebatını tutuklamıştı.
• Mayıs 2022’de İran, ABD’nin talebi üzerine Yunanistan’da bir İran gemisinin tutuklanmasına tepki olarak 2 Yunan gemisini tutuklamıştı. Gemiler ancak 6 ay sonra serbest bırakıldı. Yunanistan, el konulan ve daha önce Amerikalılara devredilen petrolü masrafları kendisine ait olmak üzere iade etmek zorunda kaldı.
• Aralık 2022’de ABD ordusu, İslam Devrim Muhafızları’na ait bir geminin boğazdaki ABD savaş gemilerinin 150 metre yakınına geldiğini söyledi.
• Mayıs 2023’te İran, ABD’nin İran tankerlerine el koymasına misilleme olarak boğazlardan geçen iki petrol tankerine el koydu.
• Temmuz 2023’te ABD Donanması, İran’ın Umman Körfezi’nde iki ticari tankere el koymasını önlemek için müdahale ettiğini açıkladı. Donanmadan yapılan açıklamada, İran’ın 2021’den bu yana “yaklaşık 20 uluslararası bayraklı ticari gemiyi taciz ettiği, saldırdığı veya ele geçirdiği” belirtildi.

Source link